Қазақша
2025 жылғы 28 наурызда Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі ЖЭК объектілері үшін жоспарланған өндірістен +/- 5%-дан асатын ауытқуларға (дисбалансқа) қатысты көтерме және төмендету коэффициенттерін (1,3 / 0,7) бекітті.
Жаңа нормативтер 2023 және 2024 жылғы аукциондардан кейін күшіне енгеніне қарамастан, реттеуші оларды бұрын іріктелген жобаларға да кері күшпен қолдануды ұсынады. Бұл инвесторлар мен операторлар арасында орынды алаңдаушылық тудырып, құқықтық анықтылық пен инвестициялық тұрақтылық қағидаттарын бұзады.
Мәселенің мәні:
- 2023–2024 жылдары іріктелген ЖЭК жобалары offtake-келісімшарттарға және қаржылық келісімдерге қол қойды, олар сол кездегі коэффициенттерге негізделген (1.0).
- 2025 жылдан бастап жаңа, жоғарылатылған коэффициенттер күшіне енеді, бұл әсіресе болжамдау жүйесі болмаған жағдайда жобаларға қаржылық ауыртпалықты арттырады.
- ҚР Энергетика министрлігі жаңа нормаларды 2023 жылғы шілдеден бастап барлық жобаларға қолдануды және қатаң ауытқу нормативтерін орнатуды ұсынады.
Құқықтық және институционалдық тәуекелдер
| Аспект | Тәуекел |
|---|---|
| Құқықтық анықтылық принципі | Кері күшінің болмауы қағидаты бұзылады |
| Аукциондық жүйеге сенім | Инвесторлардың нарық тетіктеріне сенімі әлсірейді |
| Қаржылық жоспарлау | Жобалар несие берушілермен мақұлданған қаржы моделін сақтай алмауы мүмкін |
| Дефолт қаупі | Жоғары айыппұлдар жобалардың PPA шарттарын орындау мен қарыздарды өтеуін қатерге ұшыратады |
Халықаралық тәжірибе мысалдары:
- ЕО-да жаңа теңгерім ережелері күшіне енгенге дейін жасалған келісімшарттарға қолданылмайды.
- Үндістанда сот реттеушіге жаңа нормалар жарияланғанға дейін таңдалған жобаларға диспетчерлеу мен айыппұл ережелерін қайта қарауға тыйым салды.
Ұсынылатын шаралар:
- Жаңа коэффициенттерді тек 2025 жылдан бастап іріктелген ЖЭК жобаларына қолдану.
- Жоспарланған кестеден ауытқу нормасын +/- 20% деңгейінде бекіту.
Қорытынды:
Дисбаланс үшін жаңа айыппұл коэффициенттерін кері күшпен қолдану және негізсіз тар ауытқу шегі – бұл тек құқықтық мәселе ғана емес, сонымен қатар институционалдық тәуекел, ол ЖЭК аукциондарының бәсекелі механизм ретіндегі мәнін әлсіретеді. Инвестициялық климаттың тұрақтылығын сақтау және жобалардың орнықты дамуын қамтамасыз ету үшін сараланған әрі алға ұмтылған тәсіл қажет.